Ik kreeg een mooie partij hout in handen. Maar hoe kan hout worden gekloofd? Hiervoor zijn verschillende manieren, ik bespreek de voors en tegens hier allemaal.
Eén van de dingen die je in de praktijk leert over brandhout is dat je vers gekapt hout zo snel mogelijk moet kloven. Wacht je namelijk te lang dan wordt het hout steeds stugger door uitdroging en daardoor steeds moeilijker te kloven (kloven betekent overigens gewoon ‘splijten’, dus het splijten van hout).
Heb je dus een partij hout? Direct aan de slag!
Ik zaag (met een elektrische zaag) grotere stukken hout direct in handige kleine stukken met een lengte van ongeveer een onderarm (zie onderstaande afbeelding).
Bij dit zagen kan je ook al stuiten op een fenomeen dat je bij het kloven eveneens tegen kan komen: namelijk noesten.
Die noesten, te herkennen aan de donkerder kleur dan de kleur van het omliggende hout, waren eerder zijtakken van de boom (zie onderstaande afbeelding). Je begrijpt het al: de houtstructuur is hier veel dichter waardoor noesten taaier zijn en daardoor lastig door te zagen en te kloven.
Gelukkig zijn noesten geen onoverkomelijk probleem: kloof (of zaag) er bij voorkeur niet rechtstreeks op. Werk er dus omheen, hetgeen wél betekent dat je vaak wat langer bezig bent.
Mocht je ook grote stukken brandhout in bezit krijgen en eerst kleinere stukken willen zagen begin dan met het rondom zagen van het hout. Dit vraagt het regelmatige verleggen/omdraaien van het stuk hout maar voorkomt dat een zaag vastloopt als vanaf één zijde continue wordt gezaagd.
Ik noemde al even dat de stukken te kloven hout ongeveer een onderarm lengte lang moeten worden. Concreet betekent dit blokken hout, of stammen, van tussen de 30 en 50 centimeter lengte (zie onderstaande afbeelding) om uiteindelijk te gaan kloven.
Okay, heb je de houtblokken op lengte gemaakt (zie onderstaande afbeelding), dan is het tijd om te beginnen met het daadwerkelijke kloven.
Tip: bewaar altijd een mooi horizontaal afgezaagd houtblok met een flinke diameter als blok waarop je het te kloven hout zet als je een bijl of houtsplijter wil gebruiken (over deze manieren om hout te kloven later meer). Zet het te kloven hout altijd in het midden van dit blok. Sla je een keer mis, dan kan de bijl of hamer niet doorschieten naar je benen met alle mogelijke gevolgen van dien.
Kloven valt en staat met een snijkant of snede (of ‘kloofkant’) in wigvorm: de achterste zijde is breder dan de snijdende voorste zijde. Bedenk dat hoe breder de smalle, snijdende kant is , hoe grotere stukken hout (in diameter) kunnen worden gekloofd.
Dit klinkt misschien wat abstract, daarom hieronder een twee dimensionale afbeelding van een wigvorm zoals gebruikt bij kloven (in dit voorbeeld zit de wigvorm dus aan een steel en wordt als geheel een bijl genoemd):
Tegenwoordig kan de snijdende kant van de wigvorm bijna altijd zélf worden geslepen. Koop dus een wetsteen en slijp je wigvorm zelf.
Het veiligste bij kloven is je eventuele kinderen of andere omstanders niet in de buurt te hebben. Mocht er wat gebeuren (bijvoorbeeld een bijlkop die loslaat of houtsplinters die wegschieten) dan zal dit - naast mogelijk voor jezelf – geen risico opleveren.
Ik raad je ook aan bij het kloven een veiligheidsbril op te zitten. Ga je met een kloofbijl (hierover later meer) kloven en heb je een mindere hand-oog coördinatie dan kan je werkschoenen met stalen neuzen aandoen.
Heb je eenmaal een mooie partij gekloofd hout, zorg er dan voor dat je het hout voldoende laat drogen. Check hiervoor mijn artikel Hoe Hout Drogen? Doe drogen niet binnen, maar buitenshuis: maak eenvoudig een Houthok tegen de Muur (artikel door mij geschreven).
Genoeg introductie, hieronder zal ik beschrijven hoe je hout kan kloven, elke manier zal ik bespreken en de aanwezige voor- en nadelen opnoemen.
Hout kloven met een handbijl
De meest bekende én gebruikte manier is het kloven van hout met een kwalitatieve handbijl. Een handbijl is een korte bijl die je met één hand hanteert (zie onderstaande afbeelding).
Ik lees wel eens wat over een armlengte afstand die van het te kloven hout moet worden afgehouden, hierbij wordt echter vergeten te melden dat de bijl echt aan het einde van de steel moet worden vastgepakt (en geloof het of niet, maar veel mensen nemen een bijl, of bijvoorbeeld een hamer, halverwege de steel in de hand): alleen op die manier kan veilig en efficiënt met een handbijl worden gekloofd.
Deze hanteerbaarheid met één hand, en daarmee het compacte formaat van dit kloofmiddel, is dan ook direct het grote voordeel van een handbijl. Een ander voordeel is de geringe prijs.
Een nadeel is het geringe gewicht van de bijl, meestal tussen de 800 en 1100 gram, waardoor relatief weinig kracht kan worden uitgeoefend op het hout. Door dit relatief geringe gewicht zal je de bijl meerdere malen op het hout moeten slaan, zeker bij wat dikkere blokken hout.
Is de diameter van het stuk te kloven hout meer dan 3 maal de lengte van het snijdende vlak van de handbijl dan zal je merken dat kloven met een handbijl onmogelijk lastig wordt: er ontstaat geen initiële kloofscheur in het hout.
Vroeger liet de metalen bijl (dus de wigvorm) relatief makkelijk los van de steel, de wig die de metalen bijl vastklemt in de steel moest dan regelmatig terug in de steel worden gehamerd. Hedendaagse bijlen met een houten steel zijn gelukkig van betere kwaliteit – de nieuwste versie handbijlen hebben zelfs een steel van kunststof waarin de metalen bijl nog beter vastzit.
Hout kloven met een kloofbijl
Hout kloven met een grote kloofbijl is ook een bekende manier. Zie een kloofbijl als de grote broer van de handbijl.
Voordeel is dat je de kloofbijl met twee handen kan hanteren én de bijl veel zwaarder is (tot maximaal 5 kilogram): zo kan je veel meer kracht uitoefenen met het gebruik van een kloofbijl (zie onderstaande afbeelding).
Misschien vraag je je af wat het materiaal net boven de metalen bijl is of waarvoor dat dient (in de hierboven staande afbeelding).
Het gaat hier om een oude binnenband die is vastgezet met enkele tiewraps: mocht je een keer mis slaan (bij dunne stammetjes bijvoorbeeld) dan beschadigd het hout van de steel niet of minder. In plaats van een binnenband kan je ook kant-en-klare bescherming, ook wel een overstrike guard genoemd, kopen.
Een kloofbijl is doorgaans tussen de 80 en 120 centimeter lang. Hierbij geldt dat hoe langer de steel is, hoe meer kracht kan worden uitgeoefend.
Bij het gebruik van een klassieke kloofbijl, dus met een houten steel, kan het risico ontstaan dat de metalen bijl na intensief gebruik iets losser van de steel komt (dit is gelukkig vaak te herstellen). Ook kan het hout van de steel relatief makkelijk beschadigd raken.
Mede hierdoor is het gebruik van een goede kloofbijl met kunststof steel populair. Deze stelen zijn praktisch onverwoestbaar en er kan makkelijker een profiel of handgreep ingezet worden (waardoor je dus een betere grip hebt). Nadeel van dit type bijlen is dat de prijs relatief hoog licht.
Bij kloven met een bijl, dus een handbijl of een kloofbijl, is de beste techniek de bijl boven je hoofd op te zwenken en vervolgens met gebruik van de zwaartekracht, zo hard mogelijk te laten neerkomen op het hout.
Afhankelijk van het soort hout en de droogte ervan, dit wijst zich snel in de praktijk, kan de gehele diameter van de bijlkop/snede ineens of een punt van de bijlkop (bijvoorbeeld bij beukenhout) op het hout neerkomen voor een goed resultaat.
Hout kloven met een houtkloofmachine
Voor het echt stevige werk, en als je véél hout wil kloven en geen zin hebt in fysiek werk, is een kloofmachine ideaal (zie de afbeelding geheel bovenaan en onderstaande afbeelding).
Technisch gesproken bestaan er verticale houtkloofmachines en horizontale houtkloofmachines. Particulieren gebruiken bijna altijd een verticale houtkloofmachine (als ik het hieronder heb over een ‘houtkloofmachine’ bedoel ik dus een verticale houtkloofmachine): een blok hout wordt verticaal in de machine geplaatst en gesplits. Bij een horizontale houtkloofmachine wordt een blok hout horizontal geplaatst en gesplitst, hierbij is de uitgeoefende kracht minder dan bij een verticale houtkloofmachine.
Hout kloven met een houtkloofmachine heeft als voordelen dat dit snel gaat, weinig lichamelijke inspanning kost en bovendien zelfs de meest taaie stukken hout (en zelfs hardhout soorten!) kunnen worden gekloofd.
Zo’n kloofmachine werkt simpel: op een platvorm zet je een stammetje rechtop, vervolgens laat je de wigvorm er rustig op neer komen. Mocht je meerdere kleine stammetjes hebben, zoals op bovenstaande afbeelding, dan kan je deze ook op elkaar zetten. Let er wel altijd goed op dat de machine mooi horizontaal staat (gebruik desnoods een waterpas om dit te controleren).
Nadelen zijn dat je dichter met je handen bij de wigvorm in de buurt bent (let dus goed op en trek bij voorkeur werkhandschoenen aan), dat het een forse machine is en dat de prijs van een houtkloofmachine relatief hoog is.
Natuurlijk, weet je dat je jaarlijks veel hout gaat kloven, dan zal de prijs van de machine zich dubbel en dwars uitbetalen. Ga je rond dezelfde tijd met kennissen of vrienden hout kloven, dan kan de machine gezamenlijk worden gebruikt en aangeschaft.
Hout kloven met een staande houtklover
In plaats van een wigvorm op het hout te laten neerkomen kan het ook andersom: hout laat je op een wigvorm neerkomen. Deze methode maakt gebruik van de staande houtklover (zie onderstaande afbeelding).
Voordeel van deze manier is dat gebruik kan worden gemaakt van zwaartekracht: zwaardere stammen werken zichzelf makkelijker in de wig. Ook kan een dergelijke houtklover voor een bescheiden bedrag worden aangeschaft.
Ik noemde net het voordeel van zwaartekracht, hier echter direct mee verbonden is het gegeven dat je alsnog gewoon met een (rubber) hamer op het houtblok moet slaan. En dit ook meerdere keren. In feite eenzelfde beweging als hout kloven met een bijl waar uiteindelijk meer kracht mee kan worden uitgeoefend.
Een ander nadeel is dat handmatig (of zacht slaand met de hamer) een beginnetje moet worden gemaakt in het te kloven houtblok (ook dan zit je dicht met je handen bij de scherpe kant van de wigvorm).
Anders zal het stuk hout immers niet rechtop op de wig blijven staan (met het risico dat het stuk hout zelfs van de wig valt op het moment dat er met volle kracht op wordt geslagen – je raadt het al: de hamer zal met forse kracht op de wigvorm neerkomen met alle gevolgen van dien).
Dit houdt in dat een staande houtklover vooral geschikt is voor houtblokken met een relatief geringe diameter. Wil je een dergelijke klover kopen, let dan goed op de lengte van de klovende snede.
Hout kloven met een hefboom houtklover
Zelfs hout kloven kan op een exotische manier, en wel met een hefboom principe.
Het idee hierbij is dat een blok hout wordt vastgeklemd in de hefboom en vervolgens de wigvorm, die aan de steel van de hefboom zit, op het stuk hout wordt gedrukt. Zie onderstaande afbeelding.
Het grote voordeel van deze manier is de veiligheid. Je hebt niet te maken met bijlen én je handen komen niet dicht in de buurt van de snijkant van de wigvorm. Dit is dus een leuke manier om met kinderen kleine houtblokjes te kloven (het risico van rondvliegende houtsplinters is klein).
Een ander voordeel is de uitgestrekte snijkant: je zal niet snel een houtblok hebben waarvan de diameter te groot is voor dit apparaat.
Nadelen zal je vooral tegenkomen bij het serieuzere werk. Zo kunnen de houtblokken niet al te lang zijn. Daarnaast kan je met drukken veel minder kracht zetten dan met slaan (met een bijl of hamer). Tot slot lijkt er een relatief hoge aanschafprijs te moeten worden betaald voor deze ingenieuze manier van hout kloven.
Hout kloven met een houtsplijter
De laatste manier waarop je hout kan kloven maakt geen gebruik van een wigvorm maar een stervorm. Door deze stervorm wordt het hout (in theorie) in vier richtingen gespleten: de naam van dit gereedschap – een splijter – is daarvan dan ook afgeleid. Zie onderstaande afbeelding.
Zo’n splijter is tussen de 15 en 21 centimeter lang: de bedoeling is dat je hem lichtjes in een blok hout tikt zodat hij rechtop vaststaat. Vervolgens kan je er met een (rubber) hamer of kloofhamer (dus niet met een kloofbijl) een flinke tik op geven.
Hét grote nadeel van een houtsplijter is dat deze relatief makkelijk vast komt te zitten in het hout zonder het hout te hebben gespleten. Je kan de splijter er dan uithalen door hem aan een zijkant weer los te tikken met een hamer. Soms moet je hem er uiteindelijk met een (waterpomp)tang uittrekken.
Gebruik de splijter daarom niet voor te grote houtblokken. Een houtblok met een diameter van maximaal 10 centimeter is het beste. Hiermee wordt duidelijk dat een splijter vooral bedoeld is voor kleinere stukken kloofhout.
Een voordeel van de splijter is diens zeer geringe aanschafsprijs. Daarnaast is het principe van kloven naar vier (hoewel ook regelmatig twee of drie) stukjes hout handig als je veel lichte houtblokjes wil maken (om bijvoorbeeld te gebruiken in een vuurkorf).
Okay, ik hoop dat hiermee duidelijk is geworden Hoe je hout kan kloven. Ik wens je alvast veel succes!