Hoe Schoorsteenplaat Herstellen?

In de schoorsteenplaat zaten scheuren en barsten. Door deze openingen liep regenwater de schoorsteen in. Van binnenuit werd de schoorsteen zo steeds vochtiger. Dit zorgde voor vochtige binnenmuren op een zolderkamer.

Daarnaast merkte ik, bij een nadere inspectie van de schoorsteenplaat, dat in een hoek enkele zo goed als losliggende delen lagen. Ze zaten nog een beetje vast, maar met lichte druk kwamen deze delen los: ik zag eronder zelfs een paar pissebedden wegschieten.

De schoorsteenplaat was van beton en er had eerder een bitumen coating over gezeten. Deze bitumen kunststof coating was na twee decennia behoorlijk weggesleten en naar een soort zwart-grijs verkleurd (zie de foto geheel bovenaan).

Het was duidelijk de hoogste tijd om de bovenkant van mijn schoorsteen te repareren. Maar hoe moet een schoorsteenplaat hersteld worden?

Een schoorsteenplaat wordt hersteld door eventuele scheuren en barsten in de plaat op te vullen. Eventuele losse delen worden weggehaald en de ontstane uitsparingen gevuld met cementmortel. Uiteindelijk wordt een coating op basis van bitumen, rubber of MS polymeer over de schoorsteenplaat aangebracht.

In dit artikel worden de drie stappen voor het repareren van een schoorsteenplaat besproken:

• 1) eventuele scheuren en barsten herstellen
• 2) eventuele losse delen weghalen en opnieuw zetten
• 3) het correct aanbrengen van een coating

Ook worden verschillende soorten coatings onder de loep genomen. Zo ontdek je welke coating het beste past bij jouw situatie.

Er bestaan overigens nog meer soorten coatings dan de genoemde coatings op basis van bitumen, rubber en MS polymeer. Denk bijvoorbeeld aan coatings op basis van acrylaathars of teer. Maar enkel de meest toegepaste coatings, en dat zijn de genoemde, komen in dit artikel aan bod.

Mocht je een schoorsteen gaan impregneren na het herstellen van de schoorsteenplaat, let dan op dat steeds populairder wordend impregneermiddel op niet-waterbasis (link naar bol.com) kunststoffen als bitumen kan aantasten.

Zorg bij het impregneren dat de nieuw aangebrachte coating op de schoorsteenplaat dus niet in aanraking komt met een impregneermiddel op basis van bijvoorbeeld alkanen (lees voor het impregneren van een schoorsteen mijn artikel Schoorsteen Vochtig? Impregneren Helpt).

Voordat de stappen van het zelf herstellen van een schoorsteenplaat aan bod komen is het handig meer te weten over deze afdekkende plaat – zo is de uiteindelijke reparatie van de plaat beter te begrijpen.

Indringen van regenwater in een schoorsteen voorkomen: de schoorsteenplaat, cementplaat, afdekplaat, paalmuts of bovenplaat

De voornaamste functie van een schoorsteenplaat is het voorkomen dat regenwater de schoorsteen kan binnendringen. Daarnaast voorziet een bovenplaat in een verstevigende functie voor het metselwerk van een schoorsteen.

(Ik verbaasde me overigens over de hoeveelheid synoniemen voor de schoorsteenplaat! Zelfs nu staan ze nog niet allemaal in het bovenstaande kopje vermeldt).

Om regenwater tegen te houden zal een schoorsteenplaat gewoonlijk enigszins aflopen: water zal zo wegvloeien naar een laagste punt en dus niet de mogelijkheid hebben te blijven liggen op een egaal vlak. Dat is maar goed ook, want een schoorsteenplaat van cement of beton blijft in een bepaalde mate poreus, en bevriezend vocht kan voor versnelde scheurvorming in deze materialen zorgen.

Bij mij is de afloop van de schoorsteenplaat bolvormig: hemelwater kan zo naar alle richtingen afvloeien. Vaak heeft een schoorsteenplaat echter twee aflopende vlakken, dit is het geval als de plaat in een ‘dakvorm’ is aangebracht.

Een schoorsteenplaat is meestal van beton, cement of natuursteen (hoewel kunststof platen ook steeds meer voorkomen). Deze steenachtige platen, met vaak een behoorlijk gewicht, zorgen voor een stevige afsluiting van de onderliggende (bak)stenen en voegen.

Veel schoorsteenplaten zijn iets breder dan de onderliggende stenen. Hiermee wordt voorkomen dat regenwater direct op het metselwerk van de schoorsteen afvloeit. Regenwater zal door de uitstekende rand direct op dakpannen of loodslabben afvloeien. Doordat er zo minder vocht over de zijden van de schoorsteen loopt zal impregneren van de schoorsteen minder vaak nodig zijn.

Sommige schoorsteenplaten bestaan uit twee platte delen met een verbindend stuk, andere kunnen een aflopend en trapvormig (sier)patroon hebben. De meeste schoorsteenplaten zijn echter van het type ‘rechttoe rechtaan’.

Scheuren en barsten in een schoorsteenplaat herstellen

In de scheuren en barsten in een schoorsteenplaat zitten vaak zand, vuil, mossen en algen, en soms zelfs kleine plantjes. Daarom is het zaak eerst al deze elementen te verwijderen met behulp van een staalborstel.

Nu zijn er verschillende soorten staalborstels, maar de staalborstel die hiervoor het best werkt is die met een enkele rij stalen haren. Zo'n staalborstel kan in verschillende hoeken door de scheuren en barsten worden gehaald. Begin dus met het geruime tijd uitborstelen van de inkepingen in de plaat.

Inspecteer de scheuren en barsten na deze borstelbeurt. Neem met een oude, platte kop schroevendraaier een stukje van de zijkanten weg. Als de zijkant vochtig en zanderig is schraap de inkeping dan wat breder uit.

Mocht bij het borstelen of uitschrapen een gedeelte van de bovenplaat loskomen, dan is dit NIET erg, lees dan de informatie onder het volgende kopje.

Hierna is het tijd de inkeping met een zachtere borstel te ontdoen van gruis- en stofdeeltjes. Is de scheur nu erg breed en diep: vul de scheur dan op met mortel.

Als mortel voor toepassing in een scheur kan een universele kant-en-klare mortel worden gebruikt of een mengsel van cement (Portlandcement) en zand (metselzand) in een verhouding van 1 deel cement op 3 delen zand (voeg schoon kraanwater toe tot het mengsel een dik papje is geworden).

Voordat de mortel wordt aangebracht is het belangrijk de scheur of barst even goed te bevochtigen met water. Dit voorkomt dat de ondergrond het water in de mortel direct opzuigt waardoor de mortel niet correct opdroogt.

Breng de mortel aan met een dun plamuurmes of een voegspijker en wees er zeker van de mortel stevig aan te drukken. Hierdoor worden zelfs de kleinste naadjes gevuld met de mortel.

Als het wat vlekkerig wordt is dit niet erg (omdat het uit het zicht is, en er bovendien op een later tijdstip nog een coating over wordt aangebracht). Let er wel op dat het oppervlak van een met mortel herstelde scheur of barst zo vlak mogelijk wordt.

Losse delen schoorsteenplaat verwijderen en opnieuw zetten

Kijk en voel altijd goed bij scheuren in vooral hoeken van de schoorsteenplaat of delen hier niet los liggen.

Zo dacht ik eerst in een hoek te maken te hebben met enkele flinke scheuren, maar na een hoekdeel te hebben vastgepakt bleken meerdere delen nagenoeg los te liggen (zie afbeelding hieronder).

Ook kan soms een losliggend deel worden ontdekt bij het herstellen van een scheur of barst in de bovenplaat. Dit gebeurt dan bij het borstelen met de staalborstel of het eventuele uitschrapen met een schroevendraaier.

Ga echter niet teveel kracht uitoefenen op scheuren om eventuele losse delen te vinden. Hierdoor kunnen juist delen loskomen die eerst nog redelijk vast zaten – vooral bij ouder metselwerk is dit een reëel gevaar. De kans bestaat dan dat de bovenplaat op een dieper niveau kapot gaat en in zijn geheel opnieuw gezet moet worden.

Verwijder in elk geval alles losse delen en maak de ondergrond schoon. Dit schoonmaken doe je door met een staalborstel over deze ondergrond te borstelen, en vooral ook over de aansluiting naar het nog goede gedeelte schoorsteenplaat (vaak bevindt zich hier groene aanslag).

Op deze manier worden alle broze, aangetaste en toch al enigszins vochtige delen weggehaald. Ook algen en kleine mossen worden op deze manier verwijderd. Ga daarna met een normale borstel over het met de staalborstel schoongemaakte gebied heen, om zo al het stof en alle kleine deeltjes oud materiaal te verwijderen.

Omdat verwijderde losse delen zorgen voor behoorlijk diepe gaten in de schoorsteenplaat kan het beste de ondergrond worden voorbehandeld met een papje van puur cement.

Dit zogenaamde ‘aanbranden’ zorgt ervoor dat een volgende, dikkere laag mortel beter hecht, en voorziet bovendien in een betere waterdichte afsluiting. Maak de ondergrond voor je het cement aanbrengt flink vochtig. Als je het cement aanbrengt duw het dan stevig in de hoeken zodat alle kleine scheuren en barsten aldaar gevuld worden.

Zoals eerder gezegd kan als mortel een kant-en-klare variant of een mengsel van cement en zand worden gebruikt. Maak ook nu het reeds opgedroogde cementlaagje goed vochtig voordat je de mortel aanbrengt.

Soorten coatings voor de schoorsteenplaat

Er zijn drie soorten coating welke veel worden aangebracht op een schoorsteenplaat:

• Coating op basis van bitumen
• Coating op basis van rubber
• Coating op basis van MS polymeer

Laat ik voorop stellen dat al deze coatings (uiteindelijk) UV-werend zijn en geheel weersbestendig. Ze zijn allen aan te brengen met een stevige (blok)kwast of roller en uiteraard geschikt voor toepassingen buiten huis. Bovendien bezitten al deze coatings een mate van elasticiteit en gaan ze gemiddeld 20 jaar mee.

Overigens is deze elasticiteit belangrijk: het metselwerk van een schoorsteen is altijd onderhevig aan temperatuurschommelingen en daardoor zet de schoorsteen uit of krimpt deze juist (deze zogenaamde werking is met het oog niet zichtbaar). Hoe heftiger deze temperatuurschommelingen, hoe meer de schoorsteen zal werken en mogelijk zal aftakelen.

Een coating op basis van bitumen, vaak bitumenpasta genoemd, bestaat uit vloeibare bitumen.

Bitumen wordt gemaakt uit aardolie en de stoffen die vrij kunnen komen uit bitumen (bijvoorbeeld door veroudering of UV-staling) zorgen ervoor dat bitumenpasta niet een milieuvriendelijke coating genoemd kan worden.

Doorgaans moet ook eerst een primer op de schoorsteenplaat worden aangebracht voordat een coating op basis van bitumen kan worden aangebracht. De primer zorgt ervoor dat de bitumenpasta goed hecht.

Soms moet een bitumenpasta nog worden afgewerkt met leislag (fijngemalen leisteen) of een chemisch middel om zo volledig bestand te zijn tegen UV-straling en veroudering.

Een coating op basis van rubber voorziet in een coating die tegenwoordig ook prima hecht op steen, cement en beton. Soms worden nog siliconen toegevoegd om deze coating nog beter UV- en weerbestendig te maken. Deze coating is milieuvriendelijk.

Bij een rubber coating is het wel belangrijk een wat dikke laag (minimaal 2mm) aan te brengen. Dit dient gewoonlijk te gebeuren door meerdere lagen aan te brengen.

Een coating op basis van MS polymeer, ofwel Modified Silanes, is te zien als een soort veredelde siliconen coating. MS polymeer hecht namelijk wél goed op verschillende ondergronden (maar niet op natuursteen) en kan bovendien aangebracht worden op een licht vochtige ondergrond.

MS polymeer coating is milieuvriendelijk en kan doorgaans in 1 laag worden aangebracht. De kleur is lichtgrijs, dit in tegenstelling tot de donker gekleurde coatings op basis van rubber of bitumen.

OK, welke coating moet ik kiezen?
De goedkoopste coating is de bitumen coating. Zelfs mét gebruik van een primer en leislag zijn de kosten per vierkante meter relatief laag (zo tussen de 10 en 12 euro). Wil je dus de meest goedkope oplossing kies dan voor deze coating.

Bedenk wel dat een bitumen coating in potentie de minst duurzame coating is: door de donkere kleur zal de coating erg warm kunnen worden en de resulterende temperatuurschommelingen vragen véél van de elasticiteit van het middel.

Daarnaast is het aanbrengen van een bitumen coating nogal arbeidsintensief omdat 1) eerst een primer moet worden aangebracht en 2) uiteindelijk nog een afwerkend middel. Ook is bitumen coating niet milieuvriendelijk.

Voor wat betreft een keuze tussen een rubber of MS polymeer coating: de prijs per liter verschilt niet zoveel, maar in mijn ervaring moet meer rubber coating per vierkante meter worden aangebracht dan coating op basis van MS polymeer.

Daarmee worden de kosten per vierkante meter aangebracht product het hoogst bij gebruik van een rubber coating (zo tussen de 39 en 45 euro). De kosten per vierkante meter aangebracht product in het geval van een coating op basis van MS polymeer licht tussen de 32 en 39 euro. Een voordeel van een MS polymeer coating vind ik bovendien de lichtere kleur.

Deze lichtere kleur zorgt voor relatief minder hitte op de plaat (en doorstraling in de schoorsteen) en dus minder heftige temperatuurschommelingen in het metselwerk van de schoorsteen. Minder hitte betekent ook dat het middel zelf minder onderhevig zal zijn aan uitzetten en krimpen, en dit is positief voor de levensduur.

Als coating voor mijn schoorsteenplaat heb ik uiteindelijk dan ook gekozen voor de MS polymeer variant.

Voor de duidelijkheid staat hieronder een samenvatting van bovenstaande:

Coating aanbrengen op schoorsteenplaat

Voordat een gebruiksaanwijzing per coating wordt gegeven zijn enkele algemene tips te geven voor het aanbrengen van een coating op de schoorsteenplaat.

Nadat eventuele scheuren en barsten zijn hersteld op de genoemde manier, en mogelijk zelfs losse delen opnieuw zijn gezet, is het zaak de gehele bovenplaat zo schoon en stofvrij als mogelijk te borstelen. Verwijder algen en mossen met een stevige borstel (desnoods met een staalborstel) en gebruik eventueel een middel tegen groene aanslag.

Soms zijn nog resten van een eerdere coating aanwezig. Zo kunnen er bijvoorbeeld nog korsten bitumen coating aanwezig zjn. Kijk of deze resten ook weg te borstelen zijn.

Misschien zitten er olie- of vetvlekken op de plaat, verwijder deze met een sopje van water en afwasmiddel (lukt dit niet koop dan een speciaal middel om vet uit steenachtige oppervlakten te verwijderen).

Waarschijnlijk steken er verschillende pijpen uit de schoorsteenplat. Probeer de onderkant van deze pijpen, zeg de eerste paar centimeters opstekend vanaf het plaat oppervlak, ook schoon en vetvrij te maken. Op de basis van deze pijpen wordt namelijk ook coating aangebracht.

Als er sprake is van een uitgesproken vochtige schoorsteen kan het beste na een langere, droge en bij voorkeur warme periode, worden gestart met coaten. Vocht in de schoorsteen krijgt zo optimaal de kans te ontsnappen en blijft daardoor niet opgesloten in de schoorsteen na het coaten.

Coatings kunnen goed worden aangebracht met een dikke blokkwast. Dit gaat simpelweg het snelst. Maar let er wel op dat de kwast niet te breed is om nog in het blik te passen en er daarnaast voldoende ruimte overblijft om coating aan de randen in het blik te kunnen bereiken (anders wordt het een geklieder op de werkplek).

Hieronder volgen meer specifieke aanwijzingen voor het aanbrengen van de verschillende soorten coatings. Dit gezegd hebbende: natuurlijk is het altijd het belangrijkst de gedetailleerde gebruiksaanwijzingen op een verpakking op te volgen.

Bitumen coating aanbrengen op schoorsteenplaat

Voor het aanbrengen van een bitumen coating is het belangrijk dat de ondergrond zo droog mogelijk is. Alleen op een droge ondergrond pakt de primer namelijk het beste. Zorg er ook voor dat scheuren zo goed mogelijk zijn opgevuld.

Nadat de primer is aangebracht (kijk goed wat de droogtijd is) kan de bitumen coating hier overheen worden aangebracht. In de nog natte bitumen coating wordt daarna de leislag gestrooid of er wordt een zonnestralen reflecterend middel aangebracht.

Rubber coating aanbrengen op schoorsteenplaat

Ook voor een rubber coating moet de ondergrond droog zijn. Als er sprake is van een heel gladde ondergrond (als de toplaag van de ondergrond bijvoorbeeld is aangebrand met cement) kan deze desnoods even met een stuk schuurpapier (grove korrel) worden opgeruwd.

Begin met het product geruime tijd te roeren met een spatel om de verschillende bestanddelen goed te mengen. Als het middel één zwarte kleur heeft gekregen is het klaar om te worden aangebracht.

Als de coating in lagen kan worden aangebracht om de minimale dikte te verkrijgen is het verstandig een eerdere laag korte tijd te laten drogen voordat een nieuwe laag wordt aangebracht (check dit op de gebruiksaanwijzing), werk dus niet geheel ‘nat op nat’.

Soms blijft een coating van rubber langere tijd (langer dan verwacht) wat kleverig aanvoelen. Wacht dan gewoon rustig af, waarschijnlijk heeft dit te maken met de buitentemperatuur of -luchtvochtigheid.

MS Polymeer coating aanbrengen op schoorsteenplaat

MS polymeer coating kan (bij voorkeur) op een droge ondergrond worden aangebracht maar eventueel ook op een ondergrond die licht vochtig is. Deze coating aanbrengen direct na een regenbui is af te raden.

Het is belangrijk MS Polymeer coating niet te roeren. Door het roeren kunnen namelijk kleine luchtbellen in de substantie ontstaan die blijven bestaan bij het aanbrengen.

Gebruik een stevige blokkwast om de coating aan te brengen en als er kleine openingen in de aangebrachte coating ontstaan wees dan niet bang om met de kwast te ‘stempelen’. Hierdoor weet je zeker dat de coating echt overal wordt aangebracht en het uiteindelijk één geheel vormt.

Hiermee zijn alle stappen voor het repareren van een schoorsteenplaat besproken. Ik wens je veel succes!