Dikke Balken Zagen: de Beste Manier

Bij sommige klussen moeten verschillende formaten dikke balken worden gezaagd. Naast korter zagen (ofwel ‘afkorten’) moet er dan ook in verstek (hoek van 45 graden) en over de lengte worden gezaagd (‘schulpen’).

Bij het zagen van dikke balken is vooral de nauwkeurigheid van belang: dus dat een zaagsnede kaarsrecht én in een precieze hoek te plaatsen is.

Ik heb thuis verschillende houtzagen liggen en elke heeft zo zijn voor- en nadelen. Meestal zaag ik enkel kleine en dunne stukken hout. Dat gaat doorgaans prima, maar het zagen van dikkere stukken hout is lastiger – zeker als ook nog eens nauwkeurig in verstek moet worden gezaagd.

Je zou natuurlijk met grote stukken hout naar een bouwmarkt of houtzagerij kunnen gaan (even aangenomen dat je dikke en lange balken in je auto kan vervoeren) – maar in dit artikel staat het zelf zagen van hout centraal.

Dit bracht mij op de vraag wat de beste manier is om dikke balken te zagen?

Zaag dikke balken machinaal omdat dit het snelst en nauwkeurigst gaat. Gebruik hiertoe een ronddraaiend zaagblad met grovere tanden. Het oppervlak van het afgezaagde hout zal ruw worden, maar desgewenst kan dit glad worden gevijld.

Voor afkorten, in verstek zagen én over de lengte zagen is een zaagtafel het beste, voor afkorten en in verstek zagen een afkortzaag. Beide machines gebruiken een ronddraaiend zaagblad. Let op dat de zaagdiepte van de zaag voldoende is.

Misschien vraag je je af waarom ik het heb over een ronddraaiend zaagblad. Ik kom daar later op terug.

Een echt dikke balk haaks, in verstek of over de lengte zagen zal geen dagelijkse klus zijn voor de doorsnee doe-het-zelver.

Toch is het verstandig op zijn minst voorbereid te zijn op deze wat pittiger werkzaamheden en te weten welke zaag je nodig hebt: ik had bijvoorbeeld opeens te maken met balken met een dikte van 8 cm en een breedte van 13 cm (constructiebalk formaat) en balken met een dikte van 8 cm bij een breedte van 7 cm.

Bij zagen kan onderscheid worden gemaakt tussen manueel zagen (met de hand) en machinaal zagen. Onder beide categorieën bestaan verschillende zagen die worden gebruikt voor het zagen van dikke balken.

Manueel zagen

De meest traditionele én goedkope manier van hout zagen is met een handzaag. Anders dan bij machinaal zagen heb je geen stroomvoorziening (of accu) nodig en hoef je niet bezig te gaan met een juiste setup en instellingen.

Manueel zagen duurt het langst en vraagt het meeste van je lichaam.

Om het jezelf zo makkelijk mogelijk te maken is het belangrijk de zaag het werk te laten doen en niet je arm. Ook is het van belang de gewenste zaaglijn op het hout te tekenen: ik teken gewoonlijk aan alle kanten van het hout de zaaglijn af.

Ik merk altijd dat handmatig zagen het prettigst is door regelmatig de zaaghoek te veranderen (dus soms zagen vanuit een hogere handpositie en soms juist vanuit een lagere positie). Hierdoor raakt je arm minder vermoeid en kan efficiënter worden gezaagd.

Voor het zagen van dikke balken wil ik hieronder twee manuele zagen aan bod laten komen. Ten eerste de gewone Handzaag voor hout en ten tweede de minder bekende Japanse zaag.

Handzaag voor hout

De meest gebruikte houtzaag is waarschijnlijk de gewone Handzaag voor hout ofwel de ‘Westerse handzaag’.

Naast meest gebruikte zaag is deze waarschijnlijk ook het meest bekend: wie heeft immers niet reeds op jonge leeftijd kennis gemaakt met dit type zaag.

Op zich is deze handzaag een echte allrounder.

Door het relatief dikke zaagblad zal de zaag niet snel breken, maar de dikte zorgt ook voor de nodige weerstand waardoor dit de langzaamste manier van (manueel) zagen is (en zeker als een dikke balk over de lengte wordt gezaagd).

Het dikke zaagblad in combinatie met de relatief grote zaagtanden zorgt daarnaast voor een grover oppervlak van het afgezaagde hout.

De nauwkeurigheid van deze zaag hangt sterk af van de scherpte van de tanden. Met scherpe tanden kan zelfs hardhout redelijk nauwkeurig worden gezaagd (het duurt alleen lang).

Vroeger konden bot geworden zaagtanden weer scherp worden geslepen. Tegenwoordig hebben de tanden van deze handzagen (in veel gevallen) een speciale behandeling ondergaan waardoor ze niet meer te slijpen zijn maar wel langer scherp blijven.

De Westerse handzaag zaagt door een duwende, uitstotende beweging en is daarom relatief moeilijk te sturen en controleren. Een goed, wat dikker handvat compenseert dit nadeel. Een echt goede handzaag is deze van bol.com.

Japanse zaag

Het is even wennen, maar met een Japanse zaag kan je snel en met relatief weinig inspanning een dikke balk nauwkeurig zagen.

Dit komt door het dunne zaagblad (met heel scherpe zaagtanden) welke niet in het hout duwt maar door het hout wordt getrokken.

Een dun zaagblad levert natuurlijk al minder wrijving met hout op én met een trekkende armbeweging is het makkelijker controle te houden dan met een duwende. Let bij het gebruik van een Japanse zaag dus goed op je houding, vooral dat je stabiel en recht staat.

Is de zaagsnede van een Japanse zaag eenmaal krom, dan is het lastig dit te herstellen. Het dunne zaagblad werkt je dan tegen omdat deze meebuigt met de snede: het vraagt dus wel oefening om in hout een langere rechte snede te maken.

Als je veel met een Westerse handzaag hebt gezaagd zal je vast het buigen van het zaagblad hebben meegemaakt.

Dit verschijnsel treedt op als je een duwende beweging met de zaag maakt terwijl enkel het bovenste deel van de zaag contact heeft met het hout: er ontstaat dan voor korte duur een soort slag in de zaag en de zaagsnede kan hierdoor wat breder worden.

Bij een Japanse zaag treedt dit verschijnsel in het geheel niet op door de trekkende kracht die op het hout wordt losgelaten.

Een ander voordeel van de Japanse zaag is dat de kleine en scherpe zaagtanden zorgen voor een glad oppervlak van het afgezaagde hout.

Sommige Japanse zagen hebben twee zaagkanten: één met kleine tanden voor afkorten en in verstek zagen, en één zaagkant met grotere driehoekige tanden voor het schulpen.

Vooral de kleine tanden voor haaks en in verstek zagen zijn kwetsbaar omdat ze zo fijn zijn (nog dunner dan het zaagblad zelf) en kunnen daarom breken.

Ondanks de scherpte van de tanden blijft zagen in hardhout een tijdrovend karwei en helemaal als de tanden al wat bot zijn (zelf weer scherp vijlen kan niet).

Maak je de vergissing bij het duwen teveel kracht te zetten (zoals je waarschijnlijk gewend bent) dan bestaat de kans dat het dunne zaagblad breekt. Trek een Japanse zaag echter ook niet met teveel kracht terug, maak eerder een gecontroleerde vloeiende beweging (alsof je ‘viool speelt’ wordt weleens gekscherend gezegd).

Bedenk dat de Japanse zaag een instrument was in het ambacht én de kunst van het traditionele Japanse houtbewerken. De verfijnde Japanse manier van doen komt terug in dit stuk gereedschap.

Machinaal zagen

Dikke balken machinaal zagen gaat relatief snel - hoewel de juiste afstellingen van een zaagmachine behoorlijk wat tijd kunnen kosten.

Let bij machinaal zagen goed op of de maximale zaagdiepte voldoende is voor het zagen van dikke stukken hout met specifieke afmetingen.

Zaagmachines zijn soms bijzonder prijzig in aanschaf en de gebruikte elektriciteit is uiteraard ook niet gratis.

Of een machine met een snoer of accu handiger is hangt af van waar en wat je wil doen. Ik vind op een lastige plek (bijvoorbeeld hoog op een ladder) werken met een machine met daaraan een snoer onhandig.

Voor werkzaamheden op één vaste plek is een snoer vaak wel handig omdat dit gedoe met een accu vermijdt. Soms moet echter gewerkt worden op een plek zonder lichtnet aansluiting, dan is het gebruik van een accu noodzakelijk.

Vooral het kunnen vastzetten of -klemmen van hout, bijvoorbeeld tegen een geleider of schot, is belangrijk om efficiënt en veilig machinaal te kunnen zagen. Zet ook nooit teveel druk op een machine om het zagen sneller te laten verlopen: laat daarentegen de machine het werk doen.

Zaagmachines zijn eigenlijk altijd groter dan handzagen en dus vragen zij de nodige (opberg)ruimte. Ook het onderhoud van zaagmachines vergt meer tijd dan het onderhoud van manuele zagen.

Om dikke balken te zagen zijn verschillende typen zaagmachines beschikbaar. Onderstaand wil ik een aantal (niet-uitputtende) mogelijkheden bespreken die populair & bekend zijn en bovendien geen specialistische kennis vragen.

Handcirkelzaag

De handcirkelzaag zaagt met behulp van een (verwisselbaar) ronddraaiend zaagblad. Zo’n zaagblad wordt in de machine op een as gelegd.

Met een cirkelzaag kunnen nauwkeurige rechte zaagsneden worden gemaakt. Essentieel voor controle over de machine is dat de zaag altijd met twee handen wordt vastgehouden.

Het is ook belangrijk het te zagen hout goed te ondersteunen zodat het niet 'weg kan lopen': doorgaans wordt daarom een geleiderail met de zaag meegeleverd.

Handcirkelzagen zijn bedoeld om langere stukken hout te zagen, en niet zozeer dikkere. De zaagdiepte is namelijk meestal onder de 7 centimeter.

Nu zou je natuurlijk eerst de bovenkant van een stuk hout kunnen zagen en vervolgens de onderzijde, maar dit twee keer zagen is gevoelig voor fouten.

Zoek je een circkelzaag voor het zagen van dikke balken, dan kan ik je de bijna 7 cm diep zagende Makita HS7601J aanraden, check hem hier bij bol.com en hier bij coolblue.nl (en let goed op het prijsverschil).

Decoupeerzaag

De decoupeerzaag is waarschijnlijk de meeste bekende machinale zaag.

Het zagen vindt plaats via een op-en-neer gaande zaag die wordt vastgeklikt in de machine. Decoupeerzagen zijn vaak, soms zelfs in supermarkten, voor een relatief laag bedrag te koop.

Als je goed naar het model van de zaag kijkt zie je dat wendbaarheid centraal staat. Ideaal dus voor plaatmateriaal en panelen. Indien de zaagdiepte diep genoeg is (bijvoorbeeld 9 centimeter), is een decoupeerzaag ook geschikt voor het zagen van dikke balken.

Met een enorme verscheidenheid aan beschikbare zaagbladen is bijna elk materiaal wel in een gewenste vorm te zagen. Met behulp van een pendelstand en een (extra) lang zaagje met grove tanden kan ook dikker hout worden gezaagd.

Rechte lijnen zagen met een decoupeermachine kan, maar dan moet een eigen geleiderail of -systeem worden gebruikt.

De op-en-neer gaande zaagjes zorgen voor een redelijk nauwkeurige, wat grovere zaagsnede: door de schokken en de trillingen wordt de nauwkeurigheid helaas makkelijk verminderd.

Soms komt het ook voor dat zaagjes waarvan een zaagtandje (nauwelijks zichtbaar) is beschadigd zorgen voor onnauwkeurigheden. Bij coolblue verkopen ze een prima Bosch decouperzaag (welke ik ook heb).

Afkortzaag

Net als de handcirkelzaag maakt de afkortzaag gebruik van een ronddraaiend zaagblad.

Het mooie is dat dit zaagblad heel gecontroleerd in het hout kan worden geplaats door het te laten zakken. Dit is mogelijk door een handvat dat schuin boven het zaagblad is gemonteerd.

Aan de zaag zit bovendien een platform (of tafel) waarop het te zagen hout kan worden neergelegd en vastgeklemd. De zaagarm erboven, waarin het zaagblad zit, kan vervolgens vanuit verschillende hoeken op het hout worden neergelaten. Zo kan gemakkelijk haaks en in verstek worden gezaagd.

Een afkortzaag werkt bij gratie van juiste instellingen, en hoewel het apparaat hierdoor wat complex overkomt, is met enige ervaring heel vlot en zeer nauwkeurige een zaagsnede te maken.

Er is echter een nadeel aan de afkortzaag: het zaagblad kan namelijk niet parallel aan de geleider worden geplaatst. Een dikke balk in de lengte zagen kan hierdoor niet.

Het is belangrijk een afkortzaag goed vast te zetten op bijvoorbeeld een werkbank. Dit kan met schroeven en klemmen (soms zijn afkortzagen dermate robuust dat dit niet hoeft). Gebruik voor meer mobiliteit een inklapbaar (bijpassend) onderstel.

Hoewel dit een geweldige machine is voor loodrecht en in een hoek zagen, is de aanschafprijs natuurlijk hoger dan die voor bijvoorbeeld een handzaag.

Wil je ook dikke balken snel en nauwkeurig zagen? Ik heb de beste afkortzagen voor je uitgezocht. Wil je echt losgaan op een dikke balk? Dan komt het erop neer dat de Metabo KGS momenteel de beste afkortzaag is, check hem hier op bol.com en hier op coolblue.nl.

Zaagtafel

Ook de zaagtafel maakt gebruik van een rond zaagblad. Anders dan bij de handcirkelzaag zit het ronddraaiende zaagblad vast en zaagt daarnaast van onder.

Bij een afkortzaag zit het zaagblad ook vast maar daar wordt de zaag in het hout geduwd – bij de zaagtafel wordt juist het hout in de zaag geduwd. Zolang een geleider bij een zaagtafel wordt gebruikt (wat eigenlijk altijd het geval is) kan je zo zeer nauwkeurig zagen.

Zoals het woord al aangeeft maakt de zaag gebruik van een tafel.

Hoe groter deze tafel, hoe groter de stukken hout die gezaagd kunnen worden. Om een zaagtafel niet out of the box enorm groot te laten zijn is er een basis tafelblad dat optioneel vergroot kan worden met (uitklapbare) uitbreidingsdelen.

Met een zaagtafel zijn dikke balken uitstekend in de lengte te zagen. Het is dan natuurlijk prettig een zo groot mogelijk tafelblad te gebruiken.

In de praktijk zal je, om lange dikke balken te zagen, vaak nog andere steunen moeten neerzetten om het hout op te laten rusten (bijvoorbeeld een stoel die een gelijke hoogte heeft als het tafelblad).

Het grote voordeel van een zaagtafel is dat er met een geleider ook prima kan worden afgekort of haaks gezaagd.

Een zaagtafel is daarmee multifunctioneel en bijzonder handig. Veel mensen denken echter dat deze machines enkel geschikt zijn voor het zagen van plaat- en paneelmateriaal.

Een goede zaagtafel kan minder kosten dan een goede afkortzaag. Waarom wordt een zaagtafel dan toch relatief weinig verkocht? Ten eerste is en blijft de zaagtafel toch wat groot. Niet iedereen zal ruimte hebben voor een dergelijke machine. Ten tweede speelt onbekendheid met deze machine een rol (men kent de multifunctionele eigenschappen niet).

Bedenk dat je een zaagtafel los kan kopen (en is dan vast te zetten op een werkbank) of met poten eronder.

De versies mét poten zijn mobieler maar zullen nog meer ruimte innemen. Heb je dus niet zoveel ruimte beschikbaar (zoals ik) let dan goed op of een tafel wel past in de ruimte waar je wil werken.

Als je dikke balken snel en nauwkeurig wil zagen met een zaagtafel kan ik de Scheppach HS100S 10'' aanraden, lees mijn review hier. Of bekijk deze zaagtafel direct hier op bol.com en hier op coolblue.nl.

Reciprozaag

Een reciprozaag lijkt op een decoupeerzaag in die zin dat een op-en-neer gaande zaag het werk doet.

Anders dan bij een decoupeerzaag zit er geen onderstel of zool op gemonteerd welke op het hout kan worden gezet. Dit maakt duidelijk dat deze zaag vooral een vrije hand zaag is: met de zaag kan op moeilijk bereikbare plekken worden gezaagd.

Dit type zaag maakt geen gebruik van een rond zaagblad, en juist de lange op-en-neer gaande zaagbeweging zorgt voor de nodige trillingen en schokken. Daarom is de zaag zeer geschikt om snel materiaal weg te zagen waarbij een nauwkeurige zaagsnede niet het primaire doel is.

Zaagbladen voor dikke balken zagen

Verschillende zaagbladen resulteren in verschillende resultaten.

Als een zaagblad relatief veel én kleine zaagtanden heeft dan kan behoorlijk fijn worden gezaagd: je zal nauwelijks rafelige randen op het afgezaagde hout aantreffen (ook niet als diagonaal wordt gezaagd). Zagen met een fijn zaagblad duurt vaak wel langer.

Gebruik je een zaagblad met minder en juist grotere zaagtanden dan wordt de zaagsnede grover. Om het houtoppervlak vervolgens gladder te maken zou je deze kunnen schuren.

Het voordeel van grovere tanden is dat het zagen relatief snel gaat. Vaak is het zaagblad ook wat dikker, hierdoor is het makkelijker een rechte lijn te zagen. Grof getand zagen, met vaak dus een groter en dikker zaagblad, is dus ideaal voor dik hout.

Hier rest mij nog te zeggen dat een ronddraaiend zaagblad geschikter is voor het zagen van nauwkeurige lijnen dan een zaagblad dat op-en-weer gaat.

Een ronddraaiend zaagblad blijft namelijk beter trilvrij contact met het hout houden. Let bij de keuze voor een rond zaagblad (geschikt voor hout) ook op een goede kwaliteit van het staal.

Besluit

Wordt dikke balken zagen nodeloos ingewikkeld gemaakt? Het is waar dat zelfs met een gekarteld broodmes in principe gezaagd kan worden.

Toch is het logisch dat het juiste gereedschap voor de juiste klus wordt gebruikt. Alleen dan is méér van zagen te verwachten dan enkel het slordige, langdurige en onnauwkeurige doorzagen van hout.

Goed zagen zit in meer dan enkel de gebruikte manuele of machinale zaag. Vooral het soort vertanding en de vorm van het zaagblad blijkt een belangrijke rol te spelen.

Ik hoop dat met deze informatie duidelijk is geworden hoe dikke balken het beste kunnen worden gezaagd. Veel succes met jouw project!