Houten delen aan elkaar vastmaken kan op verschillende manieren. Heb je veel haast, en doet de kwaliteit van de verbinding er minder toe, dan kan een specifieke manier worden toegepast. Moet de verbinding echt stevig worden dan is een andere manier op zijn plaats.
Hoe maak je hout aan elkaar?
Er zijn vier moderne en efficiënte manieren om hout aan elkaar te maken. Ten eerste met schroeven, ten tweede met lijmen, ten derde met spijkeren en ten vierde met metalen verbinders.
Hieronder worden deze manieren toegelicht en wordt aangegeven hoe een manier correct wordt uitgevoerd. Zo kan ook jij in de kortste keren hout prima aan elkaar maken.
Als je haast hebt staat helemaal aan het eind van dit artikel een overzicht van de manieren plus hun voor- en nadelen.
1. Hout aan elkaar maken met schroeven
1.1 Schroeven in hout doe je met een accuboormachine of klopboormachine
Delen hout aan elkaar bevestigen, of andere materialen vastzetten op hout, kan met spaanplaatschroeven of houtschroeven (linkjes naar bol.com, beide schroeven komen later aan bod).
Met schroeven kan hout stevig aan elkaar verbonden worden vanwege de gedraaide schroefdraad, maar deze manier vraagt wel de nodige voorbereiding en kennis (en is dus relatief gezien minder snel).
De beste schroef voor het verbinden van hout heeft tegenwoordig een zogenaamde torx aandraaivoorziening. De meest bekende aandraaivoorzieningen zijn de klassieke platte kop en de kruiskop (later meer over aandraaivoorzieningen).
Of nu een kruiskop, platte kop of torx aangedreven schroef wordt gebruikt: let goed op dat het schroefbitje van de boormachine precies in de kop past. Zo wordt voorkomen dat een bitje (deels) doordraait in de schroef en deze schroef later niet meer uit te draaien is.
Om delen hout aan elkaar te schroeven is het verstandig eerst een gaatje voor te zetten, met een priem met vierkante kop, op een nauwkeurig uitgemeten positie. De schroef kan vervolgens een klein stukje met de hand of een gewone schroevendraaier worden ingedraaid, waarna het daadwerkelijke machinale inschroeven kan beginnen.
Als alternatieve methode kan een schroefgat worden voorgeboord tot een diepte van iets meer dan de helft van de schroeflengte. Het gat moet ongeveer een millimeter kleiner zijn dan de diameter van de schroef. Vooral bij hardere houtsoorten is dit dé aangewezen methode.
Mochten twee op elkaar geschroefde (hard)houten delen nog een onderlinge ruimte hebben, schroef dan de ingeboorde schroef een stukje terug, en schroef deze vervolgens weer in.
Er kan een beetje vet (bijvoorbeeld vaseline of kaarsvet) op de schroefpunt worden gesmeerd om het indraaien (en het mogelijke latere uitschroeven) zo makkelijk mogelijk te laten plaatsvinden. Op sommige schroeven is een dergelijk ‘glijmiddel’ reeds aangebracht, en deze schroeven zijn doorgaans te herkennen aan hun rood gekleurde schroefpunt.
Zorg dat schroeven flink diep in het dikste stuk hout doordringen. Zeker 50% van de schroef moet in het dikste stuk hout worden ingeschroefd, voor een zeer stevige verbinding kan tot 90% van de schroef worden ingedraaid.
Om de schroefkop in het hout te laten verzinken kan eerst een verzinkboortje (zie afbeelding hieronder) worden gebruikt. Of de schroef kan uiteindelijk, met een lager toerental van de boormachine, een klein stukje in het hout worden ingedraaid. Doe dit indraaien echter niet té diep om scheuren van het hout te voorkomen. Door dit verzinken loopt de schroefkop parallel aan het houtoppervlak en zie je deze dus niet meer.
1.2 Let op het materiaal waaruit de schroef bestaat
Voor buiten gebruik is het aan te raden altijd roestvrijstalen (rvs) schroeven te gebruiken. Deze roesten gegarandeerd niet, en als de roestvrijstaal variant A4 wordt gebruikt zal roesten of aantasting van het staal nog minder snel plaatsvinden dan bij de standaard A2 roestvrijstalen variant.
Voor gebruik binnen kunnen gewone stalen schroeven worden gebruikt. Meestal zijn dergelijke schroeven gegalvaniseerd.
Galvaniseren is een manier om een schroef te bedekken met een dun laagje zink, nikkel of chroom. Hierdoor kan de schroef minder makkelijk worden aangetast en glanst bovendien mooier.
Voor gebruik buiten kunnen ook messing schroeven worden gebruikt. Messing of geelkoper is een legering van koper of zink. Messing schroeven zijn goed bestand tegen vocht en roesten, en vanwege hun kleur vallen ze niet snel op in hout. Let wel op dat de schroefkop wat zachter kan zijn vanwege de messing – schroef dus met zoveel mogelijk controle om de kop niet kapot te draaien.
1.3 Kies de juiste aandraaivoorzieningen
De aandraaivoorziening geeft aan wat voor soort uitsparing in de schroefkop is aangebracht. Het spreekt voor zich dat een schroef wordt aangedraaid met een bijpassende schroefbitje om de schroef optimaal vast te zetten.
Hieronder een grafisch overzicht van de verschillende aandraaivoorzieningen:
Dé klassieke aandraaivoorziening is natuurlijk de schroefgleuf. Het nadeel van de gewone schroefgleuf is dat zowel een bijpassende schroevendraaier als schroefbit makkelijk uit de gleuf kan wegschieten.
De opvolgende kruiskop voorzag in een betere grip van schroevendraaier of schroefbit in de uitsparing.
Hierop volgde de Phillips, Pozidriv en Torx aandrijving. Vooral de zeshoekige torx aandrijving voorziet in een optimale kracht overdracht van schroevendraaier of schroefbit op de schroef. De kans op wegschieten van het gereedschap is minimaal en de schroef zit geweldig vast.
Wil je hout dus echt goed aan hout verbinden gebruik dan een schroef met torx aandrijving.
1.4 Hout verbind je met spaanplaatschroeven
Spaanplaatschroeven (of universeel schroeven) worden gebruikt voor het verbinden van hout- en plaatmateriaal. Ze hebben een platte kop en vanwege de scherpe schroefpunt is voorboren vaak niet nodig. De schroefdraad zorgt ervoor dat de schroef stevig in het hout blijft zitten.
Spaanplaatschroeven bestaan in twee veel voorkomende gegalvaniseerde varianten:
- spaanplaatschroef met schacht (schroefgedeelte zonder schroefdraad)
- spaanplaatschroef zonder schacht
Spaanplaatschroeven met schacht:
De schacht zorgt ervoor dat de twee houten delen die aan elkaar worden geschroefd naar elkaar toe worden getrokken. Hierdoor komen de delen heel strak op elkaar te staan. Deze schroeven zijn makkelijk in te schroeven.
Spaanplaatschroeven zonder schacht:
Omdat een schat ontbreekt is dit type spaanplaatschroef, naast voor gebruik in hout en MDF, ook te gebruiken voor dunne metalen en kunststof delen. Deze schroeven zijn eveneens makkelijk in te schroeven.
1.5 Hout verbind je met houtschroeven
Houtschroeven bestaan in verschillende vormen. De meeste houtschroeven hebben een schroefpunt en een schroefdraad welke zichzelf in het hout werken.
Zoals de naam al aangeeft zijn ze ideaal om houten delen aan elkaar te schroeven, maar ook om voorwerpen op hout vast te schroeven. De meest voorkomende staan op de afbeelding hieronder.
Houtschroef met platkop:
De houtschroef met platkop is bij uitstek geschikt om de schroef na inschroeven zoveel mogelijk uit het zicht te halen. De schroefkop ligt namelijk parallel aan het houtoppervlak.
Houtschroef met bolkop:
De houtschroef met bolkop is goed te gebruiken om (plaat) metaal op hout te bevestigen. De kop blijft uitsteken.
Houtschroef met lenskop:
De houtschroef met lenskop is een variant op de houtschroef met bolkop. Deze schroef is ook te gebruiken om metaal op hout te bevestigen waarbij de schroefkop iets boller op het metaal komt te staan dan bij een gewone bolkop.
Sierkopschroef:
Voor een esthetische afwerking van geschroefd houtwerk wordt de sierkopschroef toegepast. Niet voor niets wordt deze schroef veel toegepast in de meubelbouw.
Zeskanthoutschroef:
De zeskanthoutschroef (houtdraadbout) is ideaal voor het vastzetten van massieve houtdelen op elkaar. Bij het inschroeven is veel kracht te zetten op de solide schroefkop. De schroefkop zal na inschroeven blijven uitsteken.
2. Hout aan elkaar maken met lijmen
Om hout te verbinden kan ook goede houtlijm (link naar bol.com) worden gebruikt. Deze manier van hout aan elkaar maken is zeer snel. Zorg er wel voor dat de gelijmde delen tijdens het drogen van de lijm op elkaar gedrukt worden. Dit kan bijvoorbeeld door het werkstuk ergens tegen te fixeren of lijmklemmen te gebruiken.
De houtlijmen van tegenwoordig zijn (meestal) in staat te voorzien in een behoorlijk stevige verbinding van hout op hout. Wel is de kopse kant van hout niet zo stevig te verlijmen en worden ‘zwevende delen’ (bijvoorbeeld een haaks vastgelijmde houten plank op een houten achterwand) beter vermeden.
Haaks? Haaks betekent met een exact rechte hoek, met andere woorden een hoek van 90 graden.
Ten opzichte van de andere manieren voorziet lijmen in de minst stevige verbinding. Dit komt doordat er geen verbindend materiaal in het hout aanwezig is: er is enkel een verbinding aan de oppervlakte.
Omdat lijmen voorziet in een oppervlakte verbinding is het belangrijk dat de delen hout die gelijmd worden vóór het aanbrengen van de lijm droog, vet & olie vrij zijn.
De stevigste soort houtlijm is de constructielijm. Dit is een twee componenten lijm die uitermate geschikt is voor toepassingen buiten. Let op dat niet teveel ineens wordt aangemaakt omdat restanten niet bewaard kunnen worden.
De twee componenten houtrotvuller lijkt op de constructielijm. Hoewel deze lijm in eerst instantie is ontwikkeld om hout op te vullen, is hiermee ook prima te voorzien in een lijmende werking. Zo heb ik een houten latje vastgedrukt op een windvaan die deels is behandeld met houtrotvuller, en dit geheel zit muurvast op elkaar.
Daarnaast is voor binnenwerken de contactlijm voor hout beschikbaar. Hierbij worden beide delen hout dun ingesmeerd en vervolgens op elkaar gedrukt. Het resultaat is een stevige lijmverbinding.
De meest bekende algemene houtlijm is de witte lijm in een geel potje (of in een kleine tube, bijvoorbeeld geleverd bij een Ikea-meubel). Deze lijm is prima geschikt voor toepassingen binnen huis, zoals bij het maken van verschillende soorten meubels.
3. Hout aan elkaar maken met spijkeren
3.1 Spijkeren in hout doe je met een (geschikte) hamer
Hout met hout verbinden kan door middel van spijkeren. Spijkeren is het verbinden door middel van spijkers.
Dit is een snelle manier om hout aan elkaar vast te maken, maar minder snel dan lijmen omdat er toch een aantal zaken zijn waar rekening mee moet worden gehouden. Net als lijmen voorziet spijkeren relatief gezien in een minder stevige verbinding dan schroeven. Dit komt omdat een spijker, anders dan een schroef, niet voorzien is van een schroefdraad.
De meest bekende hamer om mee te spijkeren is een goede klauwhamer (link naar bol.com). Bij een klauwhamer zit aan de achterkant van de hamerkop een v-vormige hefboom die gebruikt kan worden om spijkers uit hout te trekken.
Hoe zwaarder de hamer, hoe meer kracht over kan worden gebracht op een spijker. Gebruik daarom voor licht spijkerwerk, zoals een latje bevestigen met kleine spijkers, een relatief kleine (minder zware) hamer.
Voor groffer spijkerwerk, zoals balken aan elkaar bevestigen, worden juist grotere spijkers en een zwaardere (klauw)hamer gebruikt.
Pas het formaat spijker aan op het formaat van het houtwerk: hoe fijner en dunner de delen hout, hoe kleiner de spijker kan zijn. Zorg net als bij schroeven dat een spijker voor minimaal 50% van de spijkerlengte in het dikste stuk hout dringt.
3.2 Hoe pak je een hamer GOED vast
Nog steeds zie ik veel klussers een hamer verkeerd vastpakken. Om een hamer goed vast te pakken, pak je deze bij de onderkant vast. Op deze manier is het beste te spijkeren.
3.3 Voorkomen dat hout splijt met spijkeren
Als op de rand van een werkstuk een spijker wordt ingeslagen bestaat een reële kans dat het hout splijt. Dit véél voorkomende probleem is bijzonder vervelend als twee houten delen worden verbonden met een aantal spijkers.
Om dit splijten te voorkomen kan de kop van de spijker precies op de plek worden gelegd waar de spijker moet worden ingeslagen. Zorg er hierbij voor dat de spijker parallel loopt met de nerven van het hout.
Door nu een slag met een hamer op de spijkerkop te geven ontstaat een kleine, schotelvormige inkeping. De spijker wordt vervolgens op de gewone manier ingeslagen waarbij de spijkerpunt precies in de inkeping wordt geplaatst. Voilà, het hout zal nu niet splijten.
Een andere manier die ik veel gebruik om te voorkomen dat hout splijt is de spijkerpunt eerst wat botter te maken door hier met de hamerkop licht op te slaan. De spijker zal vervolgens wat moeilijker in het hout te slaan zijn, maar de kans dat het hout splijt is een stuk kleiner.
Let ook op dat als een aantal spijkers achter elkaar worden ingespijkerd dat deze niet precies op dezelfde lijn (of nerf) worden ingeslagen. Dit voorkomt dat hout over de lengte splijt.
4. Hout aan elkaar maken met metalen verbinders
Om hout parallel of haaks te verbinden kan gebruik worden gemaakt van hoekbeugels (link naar bol.com) (ook wel hoekankers of verbindingshoeken genoemd).
Een hoekbeugel is een voorbeeld van een veel gebruikte metalen verbinder met daarin een rechte hoek en schroefgaten. Door de schroefgaten worden schroeven in het onderliggende houten werkstuk geschroefd.
De montage van hoekbeugels en andere metalen verbinders kan de nodige tijd vragen omdat de verbinders recht moeten staan en vanwege het inschroeven (boor hier ook gaten vóór).
Met hoekbeugels, en met metalen verbinders in het algemeen, kan hout stevig worden verbonden zolang het hout dik genoeg is. Want alleen in een relatief dik stuk hout hebben de schroeven, die door de schroefgaten gaan, voldoende ‘vlees’ om zich stevig in vast te zetten.
Een andere populaire manier om hout haaks te verbinden is door gebruikt te maken van een balkdrager (of ophangbeugel). Dit is een metalen verbinder waarin eveneens schroefgaten zijn aangebracht en die voorziet in een stevige, dragende constructie.
5. Hoe hout goed aan elkaar maken: een overzicht
Nu de vier manieren om hout met hout te verbinden aan bod zijn gekomen kan het volgende overzicht worden gemaakt:
| Manier | Voordeel | Nadeel |
|---|---|---|
| Schroeven | Stevig | Minder snel |
| Lijmen | Zeer snel | Minst stevige verbinding |
| Spijkeren | Snel | Minder stevige verbinding |
| Metalen verbinders | Stevig | Minst snel uit voeren, dikker hout belangrijk |
Natuurlijk kunnen manieren ook gecombineerd worden. Zo kan, als een écht stevige verbinding wordt nagestreefd, vóór het schroeven of spijkeren een goede houtlijm op de verbindende delen worden aangebracht.
Als hierbij een waterbestendige houtlijm wordt aangebracht, en wel over het gehele verbindende houtoppervlak, dan wordt hiermee eveneens voorkomen dat vocht zich tussen de delen hout kan verzamelen. Hierdoor wordt de kans op houtrot tussen de verbindende delen sterk verminderd indien de verbinding zich buiten bevindt of in een vochtige ruimte.
Ook een montage van hoekbeugels na schroeven voorziet in een hele stevige verbinding, zie bijvoorbeeld onderstaande afbeelding:
Natuurlijk zijn er nog meer manieren om houten delen te verbinden (bijvoorbeeld met zogenaamde deuvels). Echter deze ‘ouderwetse’ manieren zijn niet zo eenvoudig uit te voeren als de vier hierboven genoemde manieren (terwijl de beschreven manieren al kwalitatief prima verbindingen opleveren).
Met al deze informatie moet het je zeker lukken hout goed aan elkaar te maken. Misschien dat hout verbinden ook jouw favoriete klusactiviteit wordt!