Boekenkast Zelf Maken (met Bouwtekeningen)

In mijn huis heb ik verschillende boekenkasten staan. In zelf gemaakte boekenkasten kunnen naast boeken natuurlijk ook andere voorwerpen worden geplaatst. Deze kasten zijn niet moeilijk zelf te maken en te monteren. Maar zowel het in elkaar zetten van de kast als de montage aan de wand zijn wel tijdsintensieve klussen.

Ik zeg hier ‘monteren’ omdat ik grote staande boekenkasten voor de veiligheid graag aan een wand vastmaak. Dit voorkomt dat een kast naar voren omvalt als bijvoorbeeld een kind in de kast klimt of eraan trekt. Maar in principe is dit vastzetten optioneel.

Zelf gebouwde boekenkasten zijn handig omdat je ze precies op maat kan maken. Bij een kant-en-klare boekenkast (link naar bol.com) kan dit niet. Ook het gebruikte materiaal kan zelf worden gekozen.

Ook de indeling van een doe-het-zelf boekenkast is zelf te bepalen. Het is eenvoudig om bijvoorbeeld meer of minder planken (schappen) aan te brengen of de kast een kleur (of kleuren) te geven. Een deur in deel van een boekenkast zetten behoort ook tot de mogelijkheden.

Overzicht en aangezichten

Geheel bovenaan staat een afbeelding van een boekenkast die in dit artikel als voorbeeld dient. Deze afgebeelde kast bestaat uit twee compartimenten.

Een boekenkast met één compartiment bouwen (met een breedte van 70 cm) is makkelijker en misschien in jouw specifieke situatie al groot genoeg. De instructies die later volgen kan je ook toepassen op een boekenkast met maar één compartiment of met meer dan twee compartimenten.

Waarschijnlijk zal jouw boekenkast ook andere afmetingen en kleuren krijgen. Andere maten gebruiken is uiteraard geen probleem en de instructies houden hier rekening mee.

Om de voorbeeld boekenkast vanaf een andere hoek te laten zien, en tevens de gebruikte maten, volgt hieronder een schematische 3D tekening.

Zoals je ziet is het principe simpel: een boekenkast wordt tegen een muur aangezet en bij voorkeur aan deze betonnen of stenen muur bevestigd. De horizontale planken worden los in de compartimenten geplaatst door ze op een trede te leggen. Wil je een grotere ruimte tussen twee planken dan kan desgewenst een plank eenvoudig worden verwijderd.

In het voorbeeld is voor de sier en stevigheid een dikke (180x5x5 cm) houten balk voor de scheidende compartimentsplank bevestigd. Nadien kan deze, net zoals de hele ombouw, (bijvoorbeeld) wit worden geverfd. Deze balk is optioneel.

De boekenkast in dit artikel is natuurlijk maar een voorbeeld, in dit grote pakket bouwtekeningen zitten ook bouwtekeningen van vele andere boekenkasten.

Voorbereiding

Omdat in dit voorbeeld een grote boekenkast wordt gemaakt is het handig de kast met twee personen in elkaar te zetten.

Voordat je gaat beginnen met het bouwen van een boekenkast is het belangrijk een schets van de kast te maken waarop de maten vermeld staan. Op deze manier ben je er zeker van dat een boekenkast niet te groot wordt.

Bedenk ook van te voren welke boeken je in de boekenkast wil zetten. Vooral grote atlassen en prentenboeken passen vaak niet in een normaal schap, in deze gevallen is het handig als een bovenliggende plank eventueel kan worden verwijderd.

Als je het populaire materiaal MDF (Medium-Density Fiberboard) wil gaan gebruiken, houd er dan rekening mee dat dit behoorlijk zwaar (kunst)hout is dat in de standaard variant niet goed tegen vocht kan. Daarnaast laat MDF weinig ruimte over voor verkeerd ingeschroefde schroeven: eruit halen en opnieuw inschroeven is lastig.

Om de stevigheid van aan elkaar geschroefde MDF stukken te vergoten kan een stuk echt hout, bijvoorbeeld een deuvel, in een voorgeboord gat van één deel MDF worden gelijmd. De schroef door het andere deel MDF wordt dan in dit stukje hout geschroefd. Dit verstevigt de verbinding.

De kast in dit voorbeeld wordt aan een muur vastgemaakt. Het beste kan deze montage aan een stenen of betonnen muur plaatsvinden. Om te bepalen of jij zo'n type muur hebt kan met een kleine diameter steenboor een klein gaatje in de betreffende muur worden geboord (boor wel diep genoeg om eerst door een eventuele stuclaag te komen).

Kijk na het boren goed naar het boortje. Zit er rood stof aan dan heb je waarschijnlijk te maken met steen (baksteen). Is het grijs dan is het waarschijnlijk beton. Is het stof wit, en mogelijk wat fijner, dan is het cellen- of gipsbeton.

Benodigdheden

• Ombouw: 4 losse planken vanaf circa 2 cm dik. Hoe dikker de plank hoe beter omdat de verbindende schroeven dan steviger zitten. In het voorbeeld worden gebruikt: 180x30x3 cm en 149x30x3 cm planken. Natuurlijk kan je specifieke maten gebruiken.

  

  Als je de kast van MDF wil maken zou je een standaard MDF plaat van 244x122x1.8 cm kunnen kopen (kosten circa 20 euro). Uit deze plaat zijn de 4 benodigde planken te zagen, dit kan je zelf doen (draag bij het zagen een stofkapje) of laten doen bij bijvoorbeeld de bouwmarkt waar je het materiaal koopt.

  

  Wil je liever echt hout gebruiken, en wel kwaliteitshout, kies dan voor beukenhout. Dit is sterk Europees hardhout, veel gebruikt voor binnenmeubels als kasten. De prijs van een grote plaat beukenhout is uiteraard hoger dan die voor een plaat MDF.

  

  Natuurlijk kan je ook gewoon een timmerpaneel van grenen- of vurenhout gebruiken. Een meubelpaneel van steigerhout kan ook. Alle zijn relatief goedkope houtsoorten die veel gebruik worden voor toepassingen in huis.

• Compartimentsplank: 1 plank vanaf 2 cm dik. In het voorbeeld wordt 1 plank van 180x25x3 cm gebruikt. Voor 3 compartimenten heb je 2 planken nodig, voor 2 compartimenten heb je 1 plank nodig.

  

  Een compartimentsplank zorgt voor een scheiding in de boekenkast en voor stevigheid. Let erop dat een compartiment niet breder wordt dan circa 70 cm.

• Balk: voor sier en stevigheid, voor bevestiging tegen de voorzijde van een compartimentsplank, 180x5x5 cm, gebruik bijvoorbeeld een standaard vierkante tuinpaal van dit formaat (kosten circa 5 euro). Deze balk is optioneel en zorgt vooral voor stevigheid als de rest van de kast van MDF is omdat schroeven in echt hout steviger zitten.

• Achterpaneel: 1 groot paneel met een dikte vanaf 0.8 cm. In het voorbeeld wordt een plaat van 180x225x1.2 cm gebruikt.

  

• Treden: waar de planken in een compartiment op rusten: 20 stuks voor 2 compartimenten, 20x3x2 cm.

• Planken: voor in een compartiment: 10 stuks voor 2 compartimenten, 70x25x2 cm.

• Schroeven: om de kast zelf stevig mee in elkaar te zetten, gebruik spaanplaatschroeven of MDF-schroeven voor MDF platen, houtschroeven voor ander hout.

  Voor het vastschroeven van de balk aan de voorzijde van de compartimentsplank moeten langere schroeven worden gebruikt.

  

• Boormachine: voor het voorboren van gaten in het hout en voor het aandraaien van schroeven met (torx) schroefbit. Optioneel kan een verzinkboortje worden gebruikt om schroefkoppen niet te laten uitsteken (deze vallen dan in een iets ruimer en dieper gat).

• Slagpluggen: om de kast mee aan een muur te bevestigen. Slagpluggen, of kozijnpluggen, zijn goede vervangers voor keilbouten omdat zij veel sneller te plaatsen zijn. Ze worden namelijk simpelweg met een hamer door het hout en vervolgens in de stenen of betonnen wand geslagen. Het voorgeboorde gat in hout en muur kan één diameter aanhouden.

  Plaats per 50 cm over de achterwand een slagplug. Hoeveel pluggen je dus nodig hebt hangt af van de breedte van jouw boekenkast. De lengte van plug hangt af van de dikte van het achterpaneel. Vuistregel is dat het boorgat in de muur 1 cm dieper is dan het stuk slagplug dat in de muur wordt geslagen.

• Grondverf: aan te brengen voor het schilderen van de kast. Er bestaat speciale grondverf voor MDF.

• Verf: voor het schilderen van de kast in de door jouw gewenste kleur(en).

• Schilderstape: voor het tijdelijk vastzetten van de delen en natuurlijk voor het beschermen van hout tijdens het schilderwerk.

• Houtlijm: voor het extra stevig vastzetten van de kastdelen aan elkaar.

Stappenplan

Stap 1

Begin met het bouwen van de ombouw. Deze ombouw bestaat uit de vier grote buitenste planken (top- en bodempaneel en de twee eindpanelen) en de plank die de compartimenten scheidt.

Het makkelijkst is de delen allemaal rechtop op de grond te plaatsen en passend op elkaar te zetten. Met schilderstape kan het geheel eerst worden vastgezet. De delen kunnen ook nog worden vastgezet met houtlijm.

Let er bij het plaatsen van de compartimentsplank op dat 5 cm overblijft voor de plaatsing van de sierbalk.

Begin daarna met het vastschroeven van de planken op elkaar. Let erop altijd gaten voor te boren (gebruik hiervoor een boortje met een iets kleinere diameter als de diameter van de schroef).

Het is belangrijk dat de schroeven precies in het midden van een plank worden geplaatst met in het ideale geval een minimale onderlinge afstand van 20 cm (houd altijd 4 cm afstand van de hoeken af). Gebruik eventueel het verzinkboortje om schroefkoppen zo mooi mogelijk weg te werken.

Stap 2

Schroef vervolgens de balk op de voorzijde van de compartimentsplank. Doe dit precies in het midden. Ook hier geldt weer dat dit een nauwkeurig werkje is.

Stap 3

Zet de kast nu rechtop en schroef het achterpaneel hierop vast. Het makkelijkst is als de persoon die je helpt de kast vasthoudt.

Stap 4

Schroef de in totaal 20 treden welke de planken gaan dragen nu gelijkmatig over de lengte van de zijplanken. Let er bij het schroeven in de compartimentsplank op dat niet op de schroef van de andere zijde wordt geschroefd. Meet daarom goed op waar je boort. Voor extra stevigheid kan houtlijm worden toegepast.

Natuurlijk hoeven niet alle planken in beide compartimenten per definitie op gelijke hoogte te lopen. Het kan leuk staan om één compartimentsgedeelte bijvoorbeeld maar voor de helft te voorzien van planken. Extra treden die extra planken kunnen dragen kunnen later altijd nog worden geplaatst.

Stap 5

Verf je kast en planken door eerst een grondende laag aan te brengen (schuur het hout van te voren licht op). Vooral bij MDF is dit opschuren belangrijk omdat dit materiaal verf opzuigt - door eerst een grondverf te gebruiken wordt de zuigende werking beperkt.

Na het goed laten drogen van de grondverf kan, na licht schuren van de eerste laag grondverf, een tweede laag grondverf worden aangebracht. Hierna kan de boekenkast in de gewenste kleur(en) worden geschilderd.

Ik vind het mooi staan als de ombouw in één kleur wordt geverfd en de compartimenten vervolgens in een andere kleur of zelfs kleuren.

Stap 6

Plaats de planken tussen de treden door ze er voorzichtig van bovenaf diagonaal op te laten zakken.

Stap 7

Monteer de kast aan de muur met behulp van de slagpluggen. Dit doe je door met een juiste diameter houtboor eerst door het achterpaneel te boren. Zodra je de muur raakt ga je over op het gebruik van een steenboor met dezelfde diameter.

Vervolgens worden de slagpluggen, met een onderliggende afstand van circa 50 cm, door het hout in de stenen of betonnen muur geslagen. Let er bij een muur van bakstenen op dat een plug in het midden van een steen wordt geslagen, hiermee wordt voorkomen dat een baksteen eventueel splijt.

Nawoord

Zoals je gemerkt hebt was het verzamelen van alle materialen en het in elkaar zetten van deze staande boekenkast een behoorlijke klus. Ook de montage aan de wand vroeg waarschijnlijk de nodige tijd. Een dag ben je vast bezig geweest met dit schitterende weekend project. Bedenk dat je echt een meubel hebt gemaakt. Ik hoop dat alles goed is gegaan.

Waarschijnlijk heb je gemerkt dat het verven van de kast deze echt charme geeft. Wat dat betreft is het niet nodig dure houtsoorten te gebruiken en daarom lag de focus op het gebruik van MDF. Als je MDF hebt gebruikt zal je hebben gemerkt dat dit echt prima te schilderen is. Als de boeken, of wat je er verder ook maar in wil zetten, eenmaal in de kast geplaatst zijn zal het gehele aangezicht nog beter zijn.